Język norweski

Små gryter har også ører – co to znaczy po polsku?

Co Norwedzy mają na myśli, gdy mówią, że „małe garnki też mają uszy” (små gryter har også ører)? Jak na polski przetłumaczyć ten idiom?

Ostatnio podczas oglądania „Klassequizen” 2022 natknęłam się na norweskie wyrażenie små gryter har også ører. Jakie jest jego znaczenie po polsku, zarówno dosłowne, jak i metaforyczne?

No więc od początku!

Idiomy

Języki, którymi się posługujemy, pełne są utrwalonych wyrażeń: przysłów, powiedzeń, frazeologizmów czy właśnie idiomów. To ostatnie oznacza zwrot, który rozumiany dosłownie nie ma sensu – potrzebujemy znać jego znaczenie przenośne. Idiomu zwykle nie da się przetłumaczyć (no chyba że występuje też w drugim języku).

I właśnie små gryter har også ører jest takim idiomem, tj. nie ma odpowiednika w języku polskim i trzeba go tłumaczyć opisowo.

Gryte

Gryte (ei/en) oznacza garnek albo kocioł, a także kotlinę (spójrz, że w języku polskim kocioł i kotlina też są ze sobą spokrewnione!). Może to być również gulasz czy danie jednogarnkowe (inaczej en gryterett) przygotowane właśnie w tego rodzaju naczyniu.

W naszym idiomie mamy na myśli garnek.

🥘

Øre

Podstawowe znaczenie øre (et) to ucho, uszko – użyjemy go zarówno w kontekście słuchu, jak i uchwytu. Wygląda na to, że znów Polacy i Norwedzy mieli podobne skojarzenia i wystające części czegoś nazwali na wzór ludzkich uszu, które lekko odstają od głowy! (Różnica jest taka, że w polskim ludzie mają uszy, a garnki mają ucha).

Dwurodzajowe øre (en/et) to także 1/100 norweskiej korony, czyli taki odpowiednik polskiego grosza. Ale nie o to znaczenie nam dzisiaj chodzi.

Garnki bez uszu?

Kiedy dodamy dwa do dwóch, okaże się, że zdanie små gryter har også ører oznacza coś w stylu „małe garnki także mają uszy”. Ale jak już wiemy, znaczenie dosłowne nas nie satysfakcjonuje. Co więc Norweg ma na myśli, kiedy mówi, że i garnki mają uszy?

👂

Dzieci z uszami!

Tak naprawdę w przenośni chodzi o to, że dzieci też mają uszy. Dzieci słyszą, co się mówi w ich obecności, często rozumieją więcej, niż nam się wydaje, i jak gąbki chłoną to, o czym mówią dorośli wokół.

Idiom små gryter har også ører ma przypominać o tym, że warto być uważnym na słowa i nie o wszystkim rozmawiać przy dzieciach (bo może nie wszystko powinny słyszeć).