Co oznaczają nazwy dni tygodnia po norwesku, a co po polsku? Fascynująca etymologia

Hei, hei!

Dzisiaj opowiem Ci, co oznaczają nazwy poszczególnych dni tygodnia w moich dwóch ulubionych językach. Narody słowiańskie i narody germańskie podeszły do kwestii nazewnictwa na dwa zupełnie różne sposoby – przyjrzymy się temu na przykładzie Polaków i Norwegów.

Niedziela

Niedziela – z ogólnosłowiańskiego *nedělja – to dzień, w którym człowiek „nie działa”, jako że w prasłowiańskim czasownik *ne dělati oznaczał „nie pracować”. Czyli niedziela to dzień wolny od pracy, przeznaczony na odpoczynek.

Co ciekawe, dawniej słowo „niedziela” oznaczało również tydzień, tak więc można było powiedzieć, że coś wydarzyło się dwie niedziele temu (dwa tygodnie temu).

Poniedziałek i wtorek

Poniedziałek – z prasłowiańskiego *ponedělъkъ – to (pierwszy) dzień po niedzieli, czyli *dьnь po nedělji, bo nasi przodkowie postanowili odliczać kolejne dni tygodnia.

Wtorek natomiast to *vъtorъ dьnь, czyli wtóry dzień (po niedzieli oczywiście). „Wtóry” to dawne słowo oznaczające po prostu „drugi”. Dziś już go raczej nie używamy, choć zachowało się w czasowniku „wtórować” czy „powtarzać” i jego pochodnych, np. „powtórny”, „powtórka”.

Środa

Środa to środkowy dzień tygodnia i pochodzi od prasłowiańskiego *serda, które oznacza właśnie środek.

Pod względem etymologicznym środa jest spokrewniona ze słowem „serce”, czyli organem, który jest schowany w środku (od prasłowiańskiego *sŕdъ i *sŕdъce przeszliśmy do staropolskiego sirdce, które uprościło się do sirce i sierce, aż powstało współczesne serce).

Czwartek i piątek

Tutaj chyba nie będzie zaskoczenia – czwartek i piątek to kolejno czwarty (*četvŕ̥tъ) i piąty (*pętъ) dzień tygodnia.

Sobota

Sobota swój początek bierze od słowa sabbatum w średniowiecznej łacinie, które trafiło do greki jako sábbāton, a następnie do hebrajskiego jako šabbāṯ. U Żydów szabat (albo szabas) to świąteczny dzień odpoczynku, który trwa od piątkowego do sobotniego zachodu Słońca.

W polszczyźnie zatem sobota i niedziela oznaczają dni wolne od pracy – czyli weekend! Wszystko się zgadza.

Z tego samego źródła pochodzi również słowo „sabat”, które oznacza zlot czarownic. Tak więc „sobota”, „szabas”, „szabat” i „sabat” to jedna rodzina. Czyż to nie fascynujące?

Niedziela i poniedziałek

W kulturze wikińskiej niedziela i poniedziałek stanowiły pierwsze dwa dni tygodnia i oba – jako jedyne – zostały nazwane na cześć dwóch świateł na niebie.

Niedziela to søndag, czyli solens dag (dzień Słońca), i wywodzi się ze staronordyckiego sunnundagr.

Poniedziałek to mandag, czyli månens dag (dzień Księżyca), a ze staronordyckiego: mánadagr lub mánudagur.

Wtorek

Wtorek to tirsdag, czyli dzień boga Tyra (tỳrsdagr). Tyr, zwany również Ty, to nordycki bóg wojny i sprawiedliwości, odpowiednik rzymskiego Marsa.

Środa

Środa to onsdag, czyli dzień Odyna (oðinsdagr), najważniejszego nordyckiego bóstwa, odpowiednik greckiego Zeusa.

Czwartek

Czwartek to torsdag, czyli dzień Thora (Þórsdagr), który był synem Odyna.

Thor albo po norwesku Tor to bóg m.in. burzy i piorunów, znany ze swojego młota o nazwie Mjølner, który zawsze do niego wracał.

Piątek

Piątek to fredag, czyli dzień bogini Frei albo Frigg (friádagr).

Freja – po norwesku Frøya – była boginią miłości i płodności oraz wojny i śmierci, a Frigg to żona samego Odyna, bogini miłości, małżeństwa i przeznaczenia.

Sobota

Sobota to lørdag, czyli… dzień mycia się. Słowo wywodzi się ze staronordyckiego laugardagr, w którym człon „laug” oznacza myć się lub kąpać. Dzisiaj powiedzielibyśmy pewnie vaskedag albo badedag.

Z perspektywy współczesnego człowieka brzmi to może nieco zabawnie, ale w średniowieczu kąpiele były luksusem. Wikingowie pod tym względem i tak niesamowicie się wyróżniali: lubili dbać o higienę i kąpali się aż raz w tygodniu, podczas gdy w pozostałej części Europy ludzie kąpali się maksymalnie kilka razy do roku!

Dzięki za przeczytanie!
Takk at du leste det :)

Urszula Łupińska
www.polsknorsk.blog